Trong số podcast "Sắp 30, mình đã đủ trưởng thành", Phương đã liệt kê ra các dấu hiệu của sự trưởng thành thực sự. Một trong số đó là khả năng nhìn xuyên qua lớp vỏ bên ngoài để hiểu cái lõi bên trong, từ đó chọn người đồng hành thực sự phù hợp .
Hồi đầu 20, mình dễ dàng bị loá mắt bởi các anh chàng điển trai và thành công. Nhìn lại, mình thừa nhận rằng ở độ tuổi non trẻ, mình đã coi việc có một người yêu “xịn” là một cách để tự khẳng định giá trị của bản thân. (”Mình phải có giá trị gì đó thì mới được người như vậy để mắt!”). Và như việc mua cổ phiếu ngay lúc nó đang lên giá chóng mặt, mình cũng phải chịu nhiều đau thương để rút ra bài học về những mối tình.
Mở rộng ra khỏi địa hạt tình yêu và qua năm tháng trưởng thành, cuộc đời dạy mình cách nhìn con người xuyên qua lớp vỏ. Nếu như ở một mặt, vẻ ngoài long lanh chưa chắc đã là bảo chứng cho chiều sâu tâm hồn, thì ở một mặt khác vẻ ngoài thô ráp có thể chứa đựng cả một vùng trời nội tâm lấp lánh.
Có một câu chuyện thú vị về pho tượng Phật cổ ở cố đô Sukhothai (Thái Lan): Trong suốt hơn 500 năm với bao cuộc đảo chính, các đội quân xâm lược lẫn những cơn bão dữ đã đến và đi, pho tượng Phật vẫn trường tồn và được các nhà sư tôn kính vì tuổi thọ cao. Tuy nhiên, không mấy người chú ý đến pho tượng bởi nó chỉ làm từ đất sét, trông không đẹp và tinh tế như nhiều pho tượng khác.
Thế rồi cũng đến ngày xuất hiện những vết nứt lớn và có dấu hiệu cần sửa chữa. Sau một đợt nắng nóng khác thường, có một vết nứt hở rất rộng. Một vị sư tò mò soi đèn pin vào. Ánh sáng rực rỡ phản chiếu trở lại! Thế là người ta khám phá ra rằng dưới lớp đất sét thô kệch kia là một trong những pho tượng Phật làm bằng vàng rực rỡ nhất từng được tạo ra trong khu vực Đông Nam Á! Thế là từ khi vàng được hé lộ ra từ đất, càng ngày càng nhiều người hành hương đến để chiêm bái.
Có nhiều người nói rằng câu chuyện này minh hoạ cho “Phật tính” bên trong mỗi con người. Dù là người thô kệch & tầm thường nhất, bên trong họ cũng có tiềm năng như vàng ròng chờ ngày được khám phá. Mình thấy ý này đúng. Nhưng còn có một vài chiều kích khác mình nhìn thấy qua câu chuyện, và cũng mạn phép được minh chứng qua các trải nghiệm cá nhân:
Lớp vỏ xấu xí lại thường có công dụng bảo vệ
Rõ ràng là nhờ lớp vỏ thô kệch ban đầu làm từ các chất liệu bình thường như đất sét và thạch cao, pho tượng bên trong đã được bảo vệ khỏi vô số cuộc xung đột chính trị và cả mưa bão. Giống như vẻ ngoài có vẻ quá đỗi bình thường của một người có thể bảo vệ người đó khỏi bị người khác nhòm ngó quấy rầy.
Ngày xưa, mình từng có vấn đề về cân nặng. Tuổi dậy thì đến mang theo hàng loạt các vết rạn do tăng cân quá nhanh ở đùi và phần thân dưới của mình mình, khiến mình biến thành một “quả lê” chính hiệu. Mình lại là tuýp con gái ít để ý ngoại hình mà chỉ cắm mặt đọc sách, khiến mắt cận đến lồi ra. Chính vì thế, chả có mấy đứa con trai để ý mình trong suốt những năm học trung học và đại học, trong khi những người bạn thân của mình thì lúc nào cũng có một đám đông theo đuổi. Thế là trong lúc bạn mình như bông hoa đẹp thu hút ong bướm dập dìu đến mức phiền nhiễu, thì mình cứ thế được để mặc mà làm chuyện của mình.
Sau này khi đã cải thiện ngoại hình, mình mới có người để mắt đến và càng ngày thì càng gặp được những người tốt. Họ cũng không phải là người còn trong giai đoạn tìm kiếm vẻ đẹp hình thức. Thế rồi một người nói với mình thế này: Chính vì lúc đó em có vẻ xấu xí, nên bọn con trai mới để em yên! Em mới có thể có hiểu biết và phát triển ra một cá tính như em bây giờ!
Mình giật mình: “Ừ nhỉ”. Hoá ra cái vỏ xấu xí đã bảo vệ mình, cho mình rất nhiều không gian để phát triển.
Kẽ nứt cũng có công dụng của nó
Nếu như không có ngày kẽ nứt lớn xuất hiện một cách đột ngột, thì hẳn là khối vàng bên trong cũng chẳng bao giờ được phát ánh sáng ra bên ngoài. Cũng như vậy, những vết thương lòng của chúng ta thường mở ra một cách khá đột ngột và đau đớn, mời gọi ta nhìn sâu hơn vào trong mình. Ta có thể giống như các nhà sư - ban đầu sẽ nghĩ đến chuyện cần sửa chữa và đắp lại lớp vỏ cũ. Thế nhưng sau đó, khi chiếu ánh sáng của nhận thức vào sâu bên trong, ta nhận ra bên dưới lớp vỏ ngoài của mình có những điều quý giá!
Đối với bản thân mình, kẽ nứt lớn xảy ra khi bố mình qua đời đột ngột. Lúc đó, mình cảm thấy như “bầu trời của mình bị xé toạc làm đôi!”. Mình đã đau đớn và tê liệt. Đã nghĩ đến chuyện phải chữa lành. Thế nhưng, tiến trình chữa lành không chỉ nằm ở việc chẩn đoán và sửa chữa những đau thương, mà còn nằm ở chỗ thừa nhận những vết thương đó là không thể tránh khỏi. Nếu như đau khổ chưa được thừa nhận, sự chữa lành không thể bắt đầu.
Và bạn biết không, từ chính việc nhìn vào vết nứt đó, mình bắt đầu khám phá lại được những tính thiện nguyên thuỷ vẫn ẩn giấu bên trong mình. Chính việc có những vết thương lòng, mình mới biết được cách cảm thông với những người cũng chịu tổn thương. Chính các rạn nứt tình cảm, các khủng hoảng về cân nặng và sức khoẻ xuống cấp, sự bơ vơ lạc lõng...đã khiến mình hiểu và san sẻ được với thật nhiều người đang ngập tràn khổ đau và đang cố gắng nhặt lại những mảnh vụn của đời mình.
“Vàng ròng” bên trong mỗi con người rồi sẽ được hiển lộ
Thời sinh viên, chúng ta thường được dạy lối tư duy kinh tế rằng con người đơn thuần là có bản chất tư lợi.Mỗi người sẽ theo đuổi việc tối ưu hoá lơi ích của bản thân. Và từ xu hướng này của số đông mà cả nền kinh tế lớn sẽ được tự động điều hoà. Chúng ta cũng được học về tháp nhu cầu Maslow và nó nói rằng con người phải được thoả mãn xong về mặt vật chất cơ bản rồi thì mới nghĩ đến chuyện theo đuổi những thứ tinh tế hơn.
Điều này có vẻ đúng. Cho đến khi các trải nghiệm đa dạng ở nhiều quốc gia trên thế giới, tiếp xúc với nhiều dân tộc, nền văn hoá, nhiều người từ các giai cấp khác nhau đã kể lại cho mình những câu chuyện khác .
Từ thời sinh viên đến khi đi làm, mình đã từng đặt mình trong các hoàn cảnh đối lập: Có lúc mình được ở các khách sạn năm sao, bay vé hạng nhất, bắt tay với thị trưởng thành phố, đại diện các trường Đại học và được tiếp đãi tại Google...Nhưng cũng có lúc mình du lịch bụi một mình, ăn nhờ ở đậu kiểu couchsurfing, ngủ tại nhà tắm công cộng, nhồi nhét cơ thể trong các khoang xe hạng bét. Hay có lúc, mình ở tại các tu viện, trung tâm sinh thái và phụ đủ các công việc tay chân lặt vặt. Những trải nghiệm đa dạng cho mình thấy dược nhiều ngoại lệ ra khỏi quy chuẩn cũ. Sau đây là vài ví dụ :
Một người mới gặp trong vòng 15 phút khi thấy mình khó khăn có thể tài trợ cho mình một chuyến xe để đi lấy giấy phép để được thiền trong một tu viện Tây Tạng, mà không đòi hỏi gì. Ông chỉ đơn giản nói: “Cháu là bạn chú, chú sẽ giúp cháu!”
Một người khác đã làm 3-4 việc cật lực cùng một lúc để nuôi gần 20 đứa trẻ mồ côi mà không phụ thuộc vào gây quỹ, cũng không nhận được bất cứ hỗ trợ nào như một cơ sở từ thiện. Thế nhưng ông và bà vợ tần tảo đã ôm nhau mà cười hồng lên đôi má, nói rằng mình rất hạnh phúc!
Những cộng đồng hạn chế tối đa tư hữu, chung nhau từng bữa cơm đạm bạc hằng ngày, cùng nhau lao động để tự cấp tự túc, nhưng đồng thời chung cả sự thực hành tinh thần & tâm linh phong phú. Họ cho mình ăn ở miễn phí, thậm chí tặng thêm quà khi mình về dù cũng chẳng biết mình là ai và chẳng quan tâm mình mang lợi lộc gì cho họ. Và ở đó, những người hướng dẫn là các vị sư không chút sở hữu.
Và ở ngay cộng đồng nơi mình sống, có nhiều người “vừa bán vừa cho” hoặc thích trao đổi quà tặng. Họ sống với lợi nhuận vừa đủ, thậm chí với cả những khoản nợ lớn và sự bấp bênh như bất cứ ai trong những năm kinh tế khó khăn...nhưng họ là hiện thân sống động của sự hào phóng trên nhiều phương diện. Vượt trên cả việc cho tiền là cho mình sự hiện diện, sự động viên hỗ trợ những lúc khó khăn, cho mình thêm niềm tin vào con đường đã chọn.
Sau mỗi trải nghiệm như vậy, bức tranh giả tạm được vẽ ra bởi các nhà kinh tế học thế hệ trước lại một lần nữa bị phá vỡ tan nát trước mắt mình.
Và cứ mỗi lần được thấy chất vàng ròng rực rỡ toả ra từ chính những con người với lớp vỏ mộc mạc nhất, chất vàng bên trong chính mình cũng bắt đầu được đánh thức.
Đến bây giờ thì mình có niềm tin không lay chuyển rằng:
Con người ai cũng cần cả Đất lẫn Vàng. Đất thô ráp để vững chãi bảo vệ vàng trong giai đoạn đầu. Nhưng rồi sẽ đến lúc Đất phải nứt ra để Vàng được toả sáng. Và Vàng chỉ được hiển lộ khi ta chiếu ánh sáng xuyên qua các kẽ nứt.